Web server

Вэб сервер нь ямар нэгэ тусгай серверийн программуудыг суулгасан байнгын асаалттай компь Вэб сервер нь ямар нэгэн тусгай серверийн програмуудыг суулгасан байнгын асаалттай компьютер дээр байрлах бөгөөд тухайн компьютер нь IP хаягтай байх ба түүнийг нь домэйн нэртэй холбосноор тухайн веб сайтыг үзэх боломжтой болдог. Зорилго нь өөр дээрээ байрласан веб хуудаснууд болон веб аппликашнуудыг хэрэглэгчид үзүүлэх ашиглуулахад оршино.Үүнийг ямар ч компьютер дээр тохируулан хийх боломжтой боловч найдвартай ажиллагаа, аюулгүй байдал, 24 цаг 365 хоног асаалттай байлгаж веб сайтдаа зочдоо хүлээж авч байхын тулд найдвартай ажиллагаа бүхий веб сервер хэрэгтэй байдаг.

Read More

Network File System(NFS)

NFS  нь сүлжээний орчинд файл болон санг бусадтай хуваалцах боломжийг олгодог. NFS-г хэрэглэн, хэрэглэгчид болон програмууд алслагдсан систем рүү дотоод файл руу хандаж байгаатай адилаар хандах боломжтой. FTP cервэрээс файлыг харахдаа заавал татаж авдаг бол NFS татаж авах шаардлагагүй шууд нээх боломжтой байдаг. Учир нь network file system дискэнд холбогдсон учраас комьютер дээрээ байгаа юм шиг шууд нээж болдог
NFS-н тэмдэглүүштэй давуу талуудаас дурдвал:

·         Өргөн хэрэглэгддэг өгөгдлийг нэгтгэн нэг машин дээр байрлуулж, түүнд алсаас хандах боломжтой болсноор дотоод машинууд илүү бага диск хэрэглэх болно.

·         Хэрэглэгчийн хувьд сүлжээнд байгаа машин бүр дээр тус тусдаа гэрийн сантай байх шаардлагагүй болно. Гэрийн санг нэг удаа NFS сервер дээр үүсгээд түүнийгээ сүлжээгээр дамжин хэрэглэх боломжтой.

·         Уян диск, CDROM болон Zip төхөөрөмжүүдийг сүлжээний бусад машинууд хэрэглэх боломжтой болно. Ингэснээр сүлжээнд хэрэглэгдэх зөөвөрлөх боломжтой хадгалах төхөөрөмжүүдийн тоог багасгана.

 NFS хэрхэн ажилладаг вэ

NFS нь үндсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ: сервер болон нэг ба түүнээс дээш тооны харилцагч. Сервер машин дээр хадгалагдаж байгаа өгөгдөл рүү харилцагч алсаас хандана. Дээрх үйлдлийг зөв гүйцэтгэхийн тулд нилээд хэдэн процессийн тохиргоог хийж, ажиллуулсан байх ёстой.
Сервер дээр дараах daemonнууд ажиллаж байх ёстой:

daemon	Тайлбар
nfsd	NFS харилцагчдаас ирэх хүсэлтийг хүлээн авах NFS дэмон.
mountd	nfsd-с дамжиж ирсэн хүсэлтийг гүйцэтгэгч NFS холбох дэмон.
rpcbind	Энэ дэмоны тусламжтай NFS харилцагчид NFS сервер аль портон дээр ажиллаж байгааг олж мэднэ.

 NFS-н тохиргоог хийх

NFS-н тохиргоог хийх нь харьцангуй амархан. Ажиллах ёстой процессуудыг системтэй хамт автоматаар асдаг болгохын тулд /etc/rc.conf файлыг бага зэрэг өөрчлөхөд хангалттай.

rpcbind_enable="YES"

nfs_server_enable="YES"

mountd_flags="-r"

mountd нь NFS серверийг идэвхжүүлсэн тохиолдолд өөрөө автоматаар ажиллана.

nfs_client_enable="YES"

/etc/exports файл дотор NFS ямар файл системүүдийг экспорт хийхийг (заримдаа «хуваалцах» гэж мөн нэрлэнэ) зааж өгнө. /etc/exports файлын мөр бүр нь нэг файл системд харгалзана.

Тохируулгууд нь таны сүлжээний тохиргоо, нөхцөл байдлаас шалтгаалан өөр байхыг анхаарна уу. Жишээ нь, /cdrom гэсэн санг 3 машин руу экспортлохын тулд дараах байдалтай бичнэ. Жишээн дээрх 3 машин сервертэй адил домэйн нэртэй, эсвэл таны /etc/hosts файл дотор тодорхойлогдсон гэж үзсэн болно. -ro туг нь экспортлогдож буй файл системийг зөвхөн унших боломжтой болохыг заана. Энэ тугийг тавьснаар алсаас хандаж буй машин энэ файл систем дээр ямар нэг өөрчлөлт хийх боломжгүй болно.

/cdrom -ro host1 host2 host3

Дараах жишээн дээр /home санг IP хаягаар нь зааж өгсөн 3 машин руу экспортолж байна. Ингэж IP хаягаар нь зааж өгөх нь дотоод сүлжээндээ DNSсервер ажиллуулаагүй үед их хэрэгтэй байдаг.  Эсвэл /etc/hosts файл дотор дотоод хостуудын нэрийг тохируулж болно. -alldirs гэсэн туг нь дэд сангуудыг холболтын цэг байхыг зөвшөөрч өгдөг. Өөрөөр хэлбэл, дэд сангуудыг холболгүй орхиж, харилцагч зөвхөн өөрийн хэрэгцээтэй байгаа сангаа холбохыг зөвшөөрнө гэсэн үг юм.

/home  -alldirs  10.0.0.2 10.0.0.3 10.0.0.4

Практик хэрэглээ

NFS нь олон практик хэрэглээтэй. Хамгийн элбэг тохиолддог хэрэглээг доор жагсаав:

·         Олон машиныг нэг CDROM эсвэл төхөөрөмжийг дундаа хэрэглэдэг байхаар зохион байгуулах. Энэ нь нэг програмыг олон машин дээр суулгах хамгийн хямд, хялбар арга юм.

·         Том сүлжээний хувьд, бүх хэрэглэгчдийн гэрийн санг хадгалдаг төвлөрсөн NFS серверийг тохируулах. Эдгээр гэрийн сангуудыг дараа нь сүлжээний орчинд экспортолсноор хэрэглэгчид аль машин дээр ажиллаж буйгаас үл хамааран өөрийн нэг л сан дотор ажиллах боломжтой болно.

·         Олон машин дундаа нэг /usr/ports/distfiles сантай байх. Ийм замаар, нэг портыг олон машин дээр суулгах хэрэгтэй үед машин бүр дээр эх файлыг татаж авалгүйгээр хурдан суулгах боломжтой болно.

Read More

Syslog

Syslog

Системд ямар нэгэн алдаа гарсан тохиолдолд log харах шаардлагатай. Юу болсон талаар харж мэдэх боломжтой юм. Янз бүрийн log өгдөг хэрэгслүүд байдаг ч гэсэн хамгийн ойлгомжтой байдлаар стандартчилагдсан log бүртгэлийн систем юм.

Log server – udp -514 port дээр ажилладаг. Log server нь  8 түвшинтэй байдаг ба эхний  4 түвшин нь систем аюулд орсон гэдгийг илтгэдэг бол дараагийн 4 түвшин нь нэмэлт мэдээлэл болон урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэгддэг.

Түвшин (Priority)

0 – emergency – системд ажиллахаа больсон (crushed)

1 – alert – систем болохоо байсан

2 – critical – аюултай нөхцөл байдал үүссэн

3 – errors  - алдаа

4 – warning – анхааруулга , алдаа үүсэх нөхцөл байдалд байгаа

5 – notifications – ердийн боловч анхаарч үзэх мэдэгдэл

6 – informational – ердийн мэдээлэл

7 – debugging   - алхам болгоноор мэдээлэх

Лог нь default –р /var/log/messages дотор хадгалагддаг. Тохиргооны файл нь /etc/rsyslog.conf файлд байдаг.

Syslog нь баганан бүтэцтэй ба эхний багананд filter буюу ямар программын ямар түвшний мэдээллийг авахыг бичээд дарааагийн мөрөнд хаана хадгалахыг зааж өгнө.

Систем программ . (priority)

. цэг тавьсан байвал тэр түвшин ба түүнээс дээш түвшний мэдээлэл

None – бүх төрлийн мэдээлэл

= байвал зөвхөн тэр түвшний мэдээлэлийг хадгална.

*.info;mail.none;news.none /var/log/messages

remote machine-ний урд @  тэмдэглэгээ нэмж өгнө.

*.debug @loghost

Tail –f /var/log / messages – ингэж харвал сүүлээс нь default –аар  10 мөрийг харуулах ба сүүлж нэмэгдэж бичигдэж байгаа логуудыг харуулна.

 Лог их хэмжээгээр хадгалахад дискний зай маш ихээр хэрэглэдэг. Үүнийг багасгах зорилгоор log rotate – г ашигладаг. Log rotate нь  default – аараа  7 хоногийг хадгаладаад эхнээс нь устгадаг . өдрийн лог нэг rotate  болдог.

Rotate  -n одоо ашиглаж байгаагас гадна хэдэн rotate хадгалах   

Create  - лог өөр нэртэй болоход шинээр хоосон файл үүсгэх

Logrotate  -f   restart хийх

Compress – gunzip ашиглаж шахаж хадгалах 

Read More

Domain Name system

Domain Name Server (DNS)

Интернэт дэх сервер, төхөөрөмж бүр өөрийн гэсэн IP хаягтай байдаг. Энэ нь хүмүүст цээжлэхэд хэцүү тоо байдаг ба компьютерууд хоорондоо энэ IP хаягаар холбогддог. Үүнийг хүнд ойлгомжтой хандах зориулалтаар домэйн хаяг байдаг. Харин үүнийг компьютерт ойлгуулж өгдөг зам заагч нь DNS сервер юм.

Өөрөөр хэлбэл домайн нэрийн цаадах хаяганд нь чиглүүлж өгдөг сервэр юм.         

Домэйн нэр нь вэб хуудасны хувьд Uniform Resource Locator(URL) -ын хэсэг бөгөөд энэ нь тухайн домэйн нэр нь домэйн нэрийн серверыг ашиглаж байгааг илтгэх ба DNS сервер нь тухайн вэб хуудас руу хандах бүхий л үйл ажиллагааг зохицуулж байдаг. Нэг болон түүнээс дээш домэйн нэрүүд нэг ижил интернэт хаягтай байж болдог ба энэ нь хувь хүмүүс албан байгууллага бизнесийн нэгжүүдийн хувьд нэг ижил интернэт сервер ашиглаж байгаа хэдий ч өөрийн гэсэн ялгарах хаягтай байх боломжийг олгодог.

Хамгийн дээд төвшний домэйн нэр нь root domain name буюу үндсэн домэйн нэр байдаг ба энэ нь зөвхөн нэг цэгээр илэрхийлэгддэг. өөрөөр хэлбэл салаалсан байдалтай мөчрөн файлын системд үндсэн директорыг " / " тэмдэглэгээгээр хялбархан таньдагтай ижил гэсэн үг юм.

Second level домэйн нэр нь бусдаасаа онцлог давтагдахгүй чанартай байх ёстой ба үүнийг COM,NET, ORG гэх мэт top төвшний домэйн нэрүүдийн хамт авахдаа тухайн домэйн нэрийн доор урьд нь авсан нэртэй давхардаж болохгүй байдаг. Top төвшний l домэйн нэрүүд нь газар зүйн шинжтэй байх нь элбэг. Жишээ нь АНУ-д байдаг домэйн нэрүүд ихэвчлэн top төвшнийх байдаг.

Гуравдугаар төвшний домэйн нэр нь тухайн домэйн нэрийн интернэт хаягтай хамт байдаг ба тодорхой домэйн нэрийн серверт хамаарагддаг. Жишээ нь: www. нь интернэтэд байрлах бүх хаягууд руу холбогдох үйл ажиллагааг зохицуулдаг серверын нэр юм. Энэ домэйн нэр нь тийм ч их шаардлагатай биш хэдий ч тухайн домэйн нэртэй хамт давхар авч болдог/ subdomain/ байдлаар байж болно.

DNS  нь master , slave , cache байдлаар ажиллаж болдог.  Мастер нь өөрийн гэсэн хариуцсан домайнтой тэр домайны authoritative domain байна.  Slave ceрвер нь өөрийн домайнтай , authoritative domain-д өөрчлөлт оруулж чадахгүй бөгөөд Мастер сервэрийн хуулбар байдлаар ажилладаг.  Cache only server   authoritative server байхгүй. Ачаалал багасгах зорилгоор хэрэглэдэг. Мэдээллүүдийг өөр дээрээ хуулж ажилладаг.

Reverse mapping zone ба forwarder mapping zone – д ажилладаг. Reverse mapping zone – domain  нэрээс хаяг руу хөрвүүлэлт хийдэг. Forwarder нь хаягаас домайн нэр лүү хөрвүүлэлт хийдэг.

Суулгах

Yum install named – DNS  - н deamon суулгах

Chkconfig named on – сервер систем асахад дагаж асах ( centos 7 дээр systemctl enable named )

Service named start / systemctl start named – named –г асаах

Тохиргооны файл /etc/named.conf  дотор хадгалагддаг.

Zone “ zone name “  - хаяг (reverse), домайн нэр , цэг байвал root domain. Ямар домайны тохиргоог заана.

Type – hint , master ,slave ,cache

Directory – бүтэн замыг зааж өгөөгүй тохиолдолд хаанаас хаанаас хайх вэ гэдгийг тодорхойлно.

Forwardres – хаанаас очиж асуухыг заана.

File – ямар файлаас уншихийг заана.

SOA – start of authoritative – zone д ашиглагдах ерөний параметрийг тодорхойлно.

{

Retry – refresh болохгүй бол хэдий хугацааны дараа дахин оролдохыг заана.

Expiry  - slave  хэдий хугацааны дараа мастераас бичлэгээ шинэчлэхийг заана .

Refresh – хэдий хугацааны дараа өөрчлөлт хийхийг заана

Minimum TTL – кешд хэр удаан хадгалагдах вэ

}

NS – name server – DNS –г тодорхойлно.

A – address – хостоос хаяг руу хөрвүүлнэ.
PTR – Pointer – хаягаас хоструу хөрвүүлнэ. 
Resolver нь сервер хаанаас хаягаа асуухыг шийддэг.

заавар татаж авах

Даалгавар

Read More

DHCP ceрвер

IP хаяг

Хостууд IP cүлжээнд холбогдоход IP хаяг хэрэг болдог. IP хаяг нь компьютер-ийн сүлжээнд холбоотой, IP буюу Internet Protocol-ийг ашиглан холбогдож байгаа бүх төхөөрөмжид байдаг тоон хаяг юм. IP буюу Интернет протокол  нь сүлжээнд байгаа компьютер-үүд хэрхэн яаж хоорондоо холбогдохыг үзүүлдэг дүрэм юм. Өөрөөр хэлбэл өөр хоорондоо ярилцдаг хэл юм. Интернет протоколын IPv4 ба IPv6 гэсэн хоёр хувилбар байдаг бөгөөд тус бүрийн хаяглалтын схем өөр.

IP хаягууд нь хоёртын тооллоор хадгалагддаг боловч дэлгэцэд харуулахдаа хүнд илүү ойлгомжтой 192.168.0.1 (IPv4) эсвэл 2001:db8:0:1234:0:567:1:1 (IPv6) гэх мэт хэлбэрээр гаргадаг.

TCP/IP-г анх зохион бүтээхдээ IP хаягийг 32-бит тоогоор тодорхойлсон бөгөөд Internet Protocol Version 4 (IPv4) буюу IPv4 хувилбар нэрээр одоо ч гэсэн хэрэглэгдсээр байгаа болно. Гэсэн хэдий ч интернетийн хурдацтай өсөлтийн улмаас IPv4 хаягийн нөөц хүрэлцээгүй болж байгаа учраас шинэ хаягийн систем - IPv6-г 128 бит хэрэглэн боловсруулжээ.

IP хаягны эхэн үеийн стандартуудад IP хаягийг үүнийг компьютер эсвэл сүлжээний төхөөрөмж тус бүрд онцгойгоор зааж өгсөн байхаар төлөвлөж байжээ. Гэсэн хэдий ч хувийн буюу дотоод сүлжээнүүд олноор гарч ирэхэд заавал тус тусдаа IP хаягтай байх нь хүрэлцээгүй болохоор байсан тул RFC 1918 стандарт гаргасан бөгөөд энэ стандартын дагуу хэн ч, хаана ч дотоод сүлжээндээ хэрэглэж болохоор дотоод IP хаягуудыг тодорхойлж өгсөн. Харин эдгээр дотоод сүлжээнүүд нь интернетэд хандахдаа NAT буюу Network Address Translation ашиглан нэгдсэн нэг гадаад хаягаар хандаж болдог байна.

Дэлхий дээрх IP хаягны зохион байгуулалт, бүртгэлийг Internet Assigned Numbers Authority (IANA) байгууллага хариуцдаг. Энэ байгууллага бүс нутгийн 5 бүртгэлийн байгууллагатай хамтран улс улсын интернетийн үйлчилгээ үзүүлэгч (ISP) байгууллагууд болон бусад талуудад IP хаягуудыг хуваарилан өгдөг.

Dynamic host configuration protol (DHCP)

IP хаягийг dynamic болон статикаар тохируулж болдог. Статик хаягийг  администратор сүлжээний төхөөрөмж болгон дээр очиж тохируулдаг. Энэ нь том сүлжээ олон хэрэглэгч холбогддог сүлжээнд их тохиромжгүй шийдэл юм.

DHCP нь хостуудад IP хаягийн тохиргооны мэдээллийг өгдөг. DHCP сервер нь сүлжээний админы хийх тохиргоог амарчилж автоматаар IP хаяг , subnet mask , default gateway болон бусад мэдээллийг тараадаг. DHCP нь ip хаягийг тодорхой хугацаанд түрээслүүлэх байдлаар хаягийг тараадаг. DHCP нь

-автомат

- динамик

Байдлаар хаяг тараадаг. Автомат гэдэг нь төхөөрөмж зөвхөн нэг хаягийг авдаг байхаар тохируулахыг хэлнэ. Динамик нь хаягийн хүрээнд хаягаа авдаг.

Discover – асах буюу  интернетэд холбогдсон үед сүлжээнд broadcast-р илгээнэ. Хаяг авах хүсэлт

Offer – хаяг санал болгох

Request -  тэр хаягийг авахад асуудал байхгүй тохиолдолд энэ хаягийг авна гэсэн хүсэлт

Ack – тэр хаягийг түрээслүүлэх мэдээ.

DHCP security

Хэрэглэгч болон төхөөрөмжийн аюулгүй байдал өргөн зурвасын үйлчилгээ үзүүлэгчдийн хувьд ноцтой асуудал. Хамгийн боломжтой цэг нь DHCP дамжуулгын үед сул зай гардаг. Учир нь хэрэглэгч болон сервер хоёрын хооронд authentication болон authorization DHCP  гийн хүсэлтэд байдаггүй. (dhcp exchange ) . Халдагчид сервер хэрэглэгч хоёрын хооронд олон асуудал үүсгэж болно. Үүнд Denial of Service (DoS) , хууль бус программ суулгах , man in the middle чухал мэдээллээ алдах мөн DNS серверээ hijack дуулах эрсдэлтэй.DHCP – гийн эдгээр асуудлыг хэрхэн багасгах талаар механизм боловсруулсан. Dhcp relay agent option protocol гэх механизм нь баталгаат эх сурвалжаас илгээж байгаа гэх tag нэмж өгснөөр аюулыг багасгадаг.

            Topology statement

Parametr –DHCP – н ажиллагааг удирдах зориулалттай

Option – хэрэглэгчийн ажиллагааг зохицуулж өгөх тохиргоо.

Subnet  ‘address’ mask ‘netmask’ {[parametr][ option ]}

Энэ нь өгөгдсөн хаяг маск бүхий дэд сүлжээний параметр болон option-г тодорхойлно.

Host ‘hostname’ {[parametr][option]}

Range – [dynamic - bootp] ‘эхлэх хаяг ‘ ‘төгсөх хаяг’; (DHCP client –үүдэд ямар хаяг тараах тохиргоо )

Default-lease-time ‘ seconds’ – түрээсийн хугацаа хамгийн бага хугацаа

Max-lease-time ‘seconds’ – хаягийн тоо хэрэглэгчээс бага байгаа тохиолдолд хэрэглэгддэг. Тухайн хэрэглэгчийн default time дууссан тохиолдолд энэ цаг руу ордог. Max lease time дуусаагүй байхад тэр хэрэглэгч дахин холбогдвол хуучин хэрэглэж байсан хаягийн нь буцаан түрээслүүлдэг. Харин хаягийн тоо бага байгаа тохиолдолд тэр хаягийг хадгалахгүйгээр өөр хэрэглэгчид түрээслүүлдэг.

Hardware ‘type’ ‘address’ – ямар интерфейстэй ямар мак хаягтай төхөөрөмж  хүсэлт явуулбал ямар хаяг өгөхийг үүгээр зааж өгнө.

Fixed-address  ‘address’ – статик хаяг

Жнь:

Hardware Ethernet fe80::2f81:20f0:e318:3c5b

Fixed –address 192.168.100.2 

fe80::2f81:20f0:e318:3c5b мак хаягтай хэрэглэгч зөвхөн 192,168,100,2 хаягийг авна.

Option

Subnet-mask ‘ mask’ тодорхойлоогүй бол subnet-statement (standart subnets)–г авна.
Routers – default gateway ( router –н хаяг)
Domain-name-servers ‘address’
Domain-name ‘ name’
Broadcast-address ‘ address’
Time-offset  time-zone тохируулж өгнө.

DHCP хэрэглэгчийн тохиргоо

Хэрэглэгчийн ip хаягийг хаягийг dynamic  -аар авдаг байхаар тохируулах хэрэгтэй. Үүний тулд /etc/sysconfig/network-scripts/ifcfg-интэрфэис device нэртэй тохиргооны файлыг өөрчлөх шаардлагатай.

DEVICE =eth0

ONBOOT = yes (ассаны дараа DHCP –руу хаяг авах хүсэлт явуулах үгүйг тодорхойлно.

BOOTPROTO = yes ( no – static yes - dhcp)

Статикаар тохируулах

Үүний тулд /etc/sysconfig/network-scripts/ifcfg-интэрфэис  нэртэй тохиргооны файлыг өөрчилж болно эсвэл командын мөрөөс тохируулж өгч болно. Командын мөрөөс тохируулбал linux үйлдлийн систем унтарч асахад тохиргоо нь алга болдог тиймээс байнга тэр тохиргоогоо хэрэглэх шаардлагатай бол файлд бичиж өгөх шаардлагатай.

Ifup eth0 – интерфейс асаах

Ifdown eth0 – интерфейс унтраах

Ifcfg eth0 10.0.0.1 netmask 255.255.255.0 up – eth0-д -255.255.255.0 гэсэн сабнет масктай 10.0.0.1 гэсэн хаягийг тохируулаад интерфейсийг асаах тохиргоо.

заавар DOC байдлаар татаж авах

>>>>Даалгавар татаж авах<<<<

Read More